بیمه باربری در اواسط قرون وسطی در بین تجار، مالکان کشتی و سرمایه داران و بانکداران رایج بوده است. این بیمه یکی از قدیمی ترین انواع بیمه هاست.
بیمه باربری چیست؟
بیمه باربری بیمه ایست که طبق آن بیمه گر به ازای مبلغی که از بیمه گذار دریافت میکند متعهد میشود که اگر بار بیمه گذار در جریان حمل از یک نقطه به نقطه دیگر آسیب دید، خسارت را جبران کند. همینطور در مواردی اگر شخص ثالث زیان دید، با این بیمه قابل پرداخت است.
مدت اعتبار بیمه باربری
مدت این بیمه‌نامه بر اساس شرایط کلوز پیوست می‌باشد، اما در مورد حمل غیر دریایی یا ترکیبی، یکی از شرایط زیر جایگزین کلوزهای C ،B ،A می‌گردد:
حمل هوایی : ۳۰ روز بعد از اینکه هواپیمای حامل کالا به فرودگاه مقصد برسد.
حمل زمینی : ۶۰ روز بعد از وارد شدن کالا به مرز زمینی کشور مقصد.
مدت های ذکر شده در صورتی که بیمه گذار درخواست کند و بیمه گر موافقت کند قابل تمدید است.
اصطلاحات تخصصی مخصوص بیمه باربری و حمل و نقل
بارنامه:
اوراق بهاداری است که از طرف مؤسسه بیمه باربری و حمل و نقل صادر میشود. اطلاعاتی از قبیل نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا، مشخصات کالا، هزینه حمل کالا، اعداد و وزن کالا در آن قید میشود. بارنامه به منظور قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است.
بیمه اتکایی (reinsurance):
قرارداد واگذاری است که شرکت بیمه تعهدات بیمه ای که بیشتر از ظرفیت مالی و فنی خود است را نزد شرکت یا شرکتهای بیمه دیگر (شرکتهای بیمه اتکایی) بیمه می‌نمایند.
زیان همگانی:
یکی از اصل های قانون دریانوردی است که طبق آن اگر در یک سفر دریایی همه طرف های دخیل بخواهند داوطلبانه بخشی از کشتی یا کالای آن را به خاطر نجات از موارد اضطراری قربانی کنند، صورت می‌گیرد.
عدم نفع:
میزان عدم نفع این بیمه نامه معادل ۱۰% مجموع قیمت خرید کالا و هزینه حمل آن می‌باشد، مگر آنکه صریحاً توافق دیگری شده باشد.
Total Loss:
موردی که بیمه شده در اثر آتش سوزی، غرق شدن، سقوط هواپیما از بین برود شامل این مورد میشود. این بیمه نامه فقط تا رسیدن به کشور مقصد اعتبار دارد.
- واقعی: یعنی وقتی کالا مثلاً در حادثه آتش‌سوزی یا غرق شدن کلاً از بین برود.
- فرضی: وقتی است که هزینه تعمیر و یا بازسازی کالا آن قدر باشد که از ارزش واقعی آن بیشتر شود. در این صورت بیمه‌گر ترجیح می‌دهد غرامت آن را بپردازد.
ارزش مورد بیمه:
در بعضی موارد توافقی برای ارزش مورد بیمه بین بیمه گر و بیمه گذار صورت نمی‌گیرد در این مواقع ارزش مورد بیمه شامل مجموع قیمت خرید کالا، هزینه حمل و عدم النفع می‌باشد.
اف او بی (FOB) چیست؟
به آن تحویل روی عرشه هم میگویند.یک فرآیند خاص از حمل و نقل کالا را توصیف میکند و به معنی قیمت تا لحظه تحویل روی کشتی است. بنابر قوانین بین المللی در شرایط فوب، فروشنده وظیفه دارد تمامی هزینه های کالا را تا محل حمل اصلی متقبل شود و تمامی هزینه های بعد از این مرحله اعم از کرایه حمل، بیمه، تعرفه های وارداتی و غیره را خریدار متقبل میشود.
پارت شیپمنت چیست؟
یعنی کالایی که بیمه شده طی چند مرحله از مبدا به مقصدی که در بیمه نامه ذکر شده حمل شود.
ترانشیپمنت (Transhipment) چیست؟
یعنی کالا از وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر منتقل شود این نوع نقل و انتقال بیشتر در حمل و نقل ترکیبی رایج است که در آن از وسایل نقلیه مختلف از جمله کشتی، هواپیما، قطار، کامیون، تریلر و سایر وسایل برای ارسال کالا به مقصد استفاده میشود. جریان انتقال غالباً با تخلیه و بارگیری مجدد همراه بوده و به دو شکل انتقال مستقیم و انتقال غیر مستقیم می‌باشد.
بیمه باربری و حمل و نقل بر اساس محدوده جغرافیایی
بیمه باربری و حمل و نقل وارداتی
برای کالاهاییست که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی از کشورهای خارجی خریداری میشود. که به صورت خریدهای براتی، بدون انتقال ارز و یا از طریق اعتبارات اسنادی انجام می‌گیرد و با توجه به قوانین جاری، خرید این نوع بیمه برای وارد کنندگان کالا اجباری می‌باشد.
بیمه باربری و حمل و نقل صادراتی
کالاهایی که از ایران به کشورهای خارجی منتقل می‌شوند. طبق شرایط فروش به بیمه صادراتی نیاز دارند. طبق این بیمه شرکت بیمه کالایی که از ایران صادر شده تا کشور مقصد را تحت پوشش قرار می‌دهند.
در این نوع بیمه ها مهم است که ذی نفع یا بیمه گذار مشخص شوند.
بیمه باربری و حمل و نقل ترانزیت
در بعضی از نقل و انتقالات مبدا و مقصد کالا خارج از کشور ایران بوده و ممکن است ایران هم در مسیر حمل کالا قرار بگیرد. از لحاظ نرخ هم نرخ بیمه های صادراتی برای این نوع بیمه اعمال میشود.
برای صدور این نوع بیمه نامه‌ها مجوز مدیریت بیمه های باربری و حمل و نقل الزامی است.
بیمه باربری و حمل و نقل داخلی
هر نوع تولیداتی که توسط تولید کنندگان در محدوده جغرافیایی ایران انجام میشود تحت پوشش این نوع بیمه خواهد بود.
انواع بیمه باربری و حمل و نقل بر اساس پوشش
از بین رفتن تمامی کالا (total loss)
این بیمه در دنیای امروز از بین رفته است و به شکل های دیگر مثل بیمه تشریفاتی یا بیمه گمرکی در آمده است. بر اساس این بیمه نامه اگر همه کالا بر اثر یکی از خطرات دریا از بین برود، بیمه گر متعهد میشود تا خسارت را بپردازد. ولی اگر بخش عمده کالا از بین رفته باشد و قسمت کوچکی از آن باقی مانده باشد، بیمه گر موظف به پرداخت خسارت نیست.
در دنیای بیمه باربری عرف بر این است خرید کننده بیمه، بیمه مورد نیاز را از کشور خود تهیه کند، بنابراین این نوع بیمه به صورت تشریفاتی و برای ترخیص کالا برای عملیات صادرات استفاده میشود.
مجموعه شرایط c
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرایط بیمه‌گران كالا با كلوز C عبارتست از:
- آتش‌سوزی یا انفجار.
- به گل نشستن، زمین گیر شدن، برخورد با كف دریا، غرق شدن یا واژگون شدن کشتی یا شناور.
- واژگون شدن یا خارج شدن وسیله حمل زمینی از راه یا خط.
- تصادف یا برخورد کشتی، شناور یا هر وسیله حمل دیگر با هر جسم خارجی به غیر از آب.
- تخلیه كالا در بندر اضطراری.
- فدا کردن كالا در جریان زیان همگانی.
- به دریا انداختن كالا برای سبک سازی.
- خسارت همگانی.
- مسئولیت مشترک در تصادف.
علاوه بر خطرات اشاره شده در كلوز C، می‌توان با دریافت حق بیمه اضافی خطر عدم تحویل یک بسته كامل كالا طبق كلوز (عدم تحویل انستیتو بیمه‌گران لندن) را تحت پوشش قرار داد؛ که در این صورت باید ضمن قید شرط (عدم تحویل یک بسته كامل كالا طبق كلوز) در بخش شرایط خصوصی بیمه نامه، كلوز مورد اشاره نیز به بیمه‌نامه الصاق گردد.
این بیمه‌نامه با توجه به خطرات محدود خود، جزء بیمه نامه‌های ارزان قیمت محسوب می‌گردد، كه معمولاً فقط برای برخی كالاها كه احتمال خسارت‌های جزئی آنها كمتر است، به كار می‌رود؛ مثلاً برای حمل تیرآهن، ورق فولاد و ….
مجموعه شرایط B
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرایط بیمه‌گران كالا با كلوز B عبارتست از:
- تمامی خطرات ذكر شده در مجموعه شرایط C.
- زلزله، آتشفشان یا صاعقه.
- به دریا افتادن کالا از روی عرشه کشتی.
- ورود آب دریا، دریاچه، رودخانه به كشتی، شناور، محفظه كالا، کانتینر یا محل انبار.
- تلف کلی هر بسته در کشتی یا شناور و یا تلف کلی هر بسته به علت افتادن در هنگام بارگیری و یا تخلیه کشتی یا شناور.
فرانشیز یا سهم بیمه گذار از خسارت
در مجموعه شرایط B به علت پوشش خطرات اضافی در ایران، معادل 3% ارزش هر بسته خسارت دیده تحت عنوان فرانشیز به عهده بیمه‌گذار خواهد بود. منظور از بسته، کوچکترین واحد بسته بندی مندرج در بارنامه می‌باشد.
برای خطراتی که بین شرایط C و B مشترک می‌باشد، فرانشیز اعمال نخواهد شد.
مجموعه شرایط A
در این مجموعه همه ی خطرات به جز موارد استثنا شده تحت پوشش قرار میگیرند. (موارد استثنا شده ذکر خواهد شد)
استثنائات کلوزهای سه گانه
بیمه باربری با شرایط کلوزهای B ،A و C شامل این موارد نمیشود
اگر بیمه گذار خسارت عمدی به کالا وارد کند.
اگر وزن یا حجم کالا به صورت عادی کم شود یا به صورت عادی فرسوده شود و ریزش داشته باشد.
نامناسب بودن یا کافی نبودن بسته بندی یا آماده سازی کالای مورد بیمه موجب آسیب رسیدن به آن شود.
عیب ذاتی یا ماهیت کالای مورد بیمه موجب اسیب دیدن ان شود.
تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه ای که علت آن تأخیر باشد، حتی اگر این تاخیر ناشی از خطرات بیمه شده باشد.
اگر ورشکستگی مالکان، مدیران، اجاره کنندگان یا گردانندگان کشتی موجب آسیب رسیدن به کالا شود.
- تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه ای ناشی از کاربرد هر نوع سلاح یا وسیله ای که با انرژی اتمی یا شکست هسته ای یا واکنش مشابه دیگر یا نیرو یا ماده رادیو اکتیو باشد.
- عدم قابلیت دریانوردی کشتی یا شناور و یا نامناسب بودن کشتی یا شناور برای حمل ایمن کالای مورد بیمه.
- جنگ، جنگ داخلی، انقلاب، شورش، قیام و یا زد و خوردهای داخلی ناشی از این امور.
- توقیف، ضبط، مصادره، تصرف یا اثرات ناشی از این امور یا اثرات ناشی از اقدام به شروع آنها.
- اعتصاب، تعطیل محل کار، درگیری‌های کارگری، آشوبها و یا اغتشاشات داخلی.
- هرگونه عمل تروریستی.
یک سری از استثنائات مثل خطر جنگ با دریافت مبلغ اضافی قابل بیمه شدن هستند.
پوشش داخلی
در بیمه باربری خطرات تحت پوشش به دو دسته تقسیم می‌شوند.
خطرات اصلی
احتمال وقوع این خطرها بیشتر از سایر خطرات احتمالی هست به همین علت اینطور نامگذاری شده‌اند.
این خطرات عبارتند از:
- آتش‌سوزی وسیله نقلیه
- تصادف، واژگون شدن و پرت شدن وسیله نقلیه
خطرات اضافی
این نوع خطرات بیشتر مرتبط با نوع کالا می‌باشد که با درخواست بیمه‌گذار و پرداخت حق بیمه اضافی می‌توان آنها را پوشش داد.
- برخورد جسم خارجی با مورد بیمه.
- پرت شدن محموله از روی وسیله نقلیه؛ مشروط بر اینکه کالا خسارت دیده به رویت بیمه‌گر رسیده باشد.
- بارگیری و تخلیه مورد بیمه.
- سرقت کلی محموله همراه با وسیله نقلیه با فرانشیز ۲۰ درصد ارزش محموله.
خطرات اصلی به صورت پیش فرض در شرایط خصوصی بیمه باربری و حمل و نقل داخلی چاپ میشود و خطرات اضافی باید پس از اخذ درخواست بیمه‌گذار با دریافت حق بیمه اضافی، در قسمت خطرات اصلی در شرایط خصوصی درج گردد.
درج شماره وسیله نقلیه و بارنامه در متن بیمه‌نامه باربری و حمل و نقل الزامی است. در غیر این صورت متن زیر باید در شرایط خصوصی بیمه‌نامه درج گردد.
” بیمه‌گذار موظف است پیش از شروع حمل شماره وسیله نقلیه و بارنامه را کتباً به بیمه‌گر اعلام نماید. در غیر این صورت بیمه‌گر هیچ گونه تعهدی در قبال خسارت وارد نخواهد داشت
